*فرید شاهمرادی

هنگامی که سخن از سرانه ی تولید ناخالص  ملی می شود غالبا فاکتورهای چون پهناوری و زمین های قابل استفاده وهمچنین فاکتور ازدیاد جمعیت عامل مثبتی به شمار می آیند که می توانند زمینه سازهای اولیه رشد تولید ناخالص باشد اما استان سیستان و بلوچستان به عنوان دومین استان پهناور کشور با جمعیت تقریبی 2 میلیون و 800 هزار نفر کمترین سرانه ی تولید ناخالص ملی را داراست.مقبولیت فضای کسب و کار یکی از اساسی ترین پایه های تولید یک منطقه است.اما باید خاطرنشان کرد که رشد و توسعه به تنهایی عامل (مالی)  پیشرفت اقتصادی نخواهد شد و عوامل دیگری می تواند زمینه ساز جهش اقتصادی ومهمتر از آن رشد وتوسعه همگن و پایدار باشند.جغرافیای طبیعی استان سیستان و بلوچستان و همچنین عدم وجود زیرساخت های لازم در بخش صنعت به خودی خود ما را به این وا می دارد تا سنگ بنای توسعه منطقه را برپایه ی توسعه بخش کشاورزی وهمچنین اقتصاد دانش بنیان یا همان اقتصاد بی وزن پی ریزی کنیم.این تیمها دلیل ورود و برنامه ریزی توسعه در بخش اقتصاد بی وزن نیست بلکه نظم اقتصادی واجتماعی استان که مبتنی بر کسب وکارهای سنتی با کمترین ضریب خلق ارزش افزوده است نیز نکته ی حائز اهمیتی در این امر به شمار می آید. به طور قطع بنیان اقتصاد سیستان وبلوچستان باید براساس دانش بسته شود و فناوری خدمات تجاری نوآورانه می تواند نجات دهنده و تحول بخش اقتصاد منطقه باشد. اگر در استان مواد اولیه و زیرساخت های فیزیکی و صنعتی به میزان 10 درصد موجود است باید 90 درصد فناوری به آن اضافه شود که تولیداتی مبتنی بر نوآوری وارد بازار گردد.موضوع اقتصاد بی وزن که جزء مزیت های راهبردی استان محسوب می شود ومی تواند زمینه ساز جهش اقتصادی شگرفی در استان شود.

تجارت بخش خدمات:

با توجه به این مسئله که تجارت بخش خدمات تاثیر عمده ای در فرایند تولید وافزایش حجم اشتغال زایی دارد و در استان س و ب  می تواند زمینه ساز فرصت های شغلی جدید می شود.یکی از موضوعات اصلی برنامه اجرایی،پرداختن به اقتصاد بی وزن خواهد بود.

ترانزیت :

با توجه به این مسئله که تجارت بخش خدمات تاثیر عمده ای در فرایند تولید و حجم اشتغال زایی دارد استان س و ب می تواند زمینه ساز فرصت های جدید شغلی شود که بخش عمده ای از این فرصت های شغلی مربوط به برنامه های اجرایی در زمینه اقتصاد بی وزن در استان خواهد بود.استان سیستن و بلوچستان  جزء معدود استان های است که بالاترین ظرفیت های ترانزیتی جاده ای ،هوایی،ریلی ،دریایی و …. بین المللی را داراست و با توجه به دورنمای پیشرفت های گسترده در حوزه های ریلی و دریایی که در آینده نزدیک به تحقق خواهد پیوست یکی از   پایه های توسعه استان توسعه مبتنی بر تجارت های شکل گرفته بر پایه ترانزیت خواهد بود .

فناوری‌های نرم:

با توجه به غنای  فرهنگی استان در حوزه‌های مختلفی همچون هنرهای بومی و فولکلور،یک میراث فرهنگی، نقوش، صنایع دستی خاص و بویژه جاذبه های گردشگری خاص ، زمان آن فرا رسیده تا به جای تاکید بر زیرساخت‌های سنگین صنعتی به منظور فراهم ساختن کسب و کار های نوپا، به موضوعات هنری و صنایع خلاق تمرکز شود که قطعا آینده اشتغال و کسب و کار استانی همچون سیستان و بلوچستان در گرو رشد فناوری‌های نرم وفرهنگی خواهد بود.شکل گیری استارتاپ‌ها در این سه حوزه مطرح شده که مبتنی بر اقتصاد بی‌وزن تعریف و انتخاب شده است، نقش ویژه‌ای در تکمیل اکوسیستم نوآوری استان ایفا خواهد کرد. در هم‌تنیدگی حوزه‌های ذکر شده و خاصیت مکمل بودن این موارد امری مشهود است، به گونه‌ای که توسعه ترانزیت و حمل و نقل  به صورت مستقیم بر موضوعات فناوری نرم همچون گردشگری که از پولسازترین کسب و کارهای جهان است تاثیر خواهد گذاشت، یا به صورت غیر مستقیم بر افزایش فروش محصولات هنرهای فرهنگی و تجارت  مبتنی بر خدمات تاثیرگذار خواهد بود.با توجه به اینکه در اقتصاد دانش محور توسعه اقتصادی دستخوش تغییرات بسیار شدید است و چرخه حیات محصولات بسیار کوتاه مدت، اقتصاد دانش محور و اقتصاد بی وزن استان نیازمند گردانندگانی است که کارآفرینانی مبتکر و به‌روز بوده و دارای دانش تخصصی باشند که با توجه به این موضوع آموزش های تخصصی وکاربردی حوزه‌های دارای پتانسیل و همچنین حوزه‌های موضوعی مکمل همچون بازاریابی و کسب و کار امری  به شدت ضروری است. همانطور که در برنامه  توسعه اقتصادی کشور آمده است یکی از ویژگی های اصلی دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی استان استفاده از ظرفیت ها و توانایی های علمی و تحقیقاتی خود در راستای راه اندازی شرکت‌های دانش بنیان و استارت آپ ها است که  این مهم نیازمند فراهم آوردن فضای مناسب و ترویج صحیح، پرورش و بها دادن به ایده‌های مبتنی بر دانش و پژوهش است.

شکل‌گیری کسب‌وکارهای فناورانه، علاوه بر پویایی و سرزندگی محیط کسب‌وکار، مستلزم تامین انواع منابع انسانی، دانشی، مالی و زیرساخت‌ها و تجهیزات فناوری است. ابتکارات کسب و کار، از قبیل مشارکت های تحقیق و توسعه، پلتفرم های اشتراک دانش، انتقال تکنولوژی، مهارت و سرمایه گذاری های بالقوه برای نوآوری، بستر ساز نوآوری‌های آینده است و در این میان نقش نهادهای حامی بسیار قابل توجه است.زیرساخت­های پژوهشی و فناوری، شبکه‌های سرمایه گذاران، شرکت های فناور و نوآور مبتنی بر استعدادهای کارآمد، ارائه خدمات سرمایه­گذاری برای خلق ثروت، ارائه شرکای تحقیق و توسعه، ارائه پشتیبانی فن­آوری و آموزش، سرمایه­گذاری آموزش مردم و جذب افراد هوشمند و… از جمله مهمترین عواملی هستند که می­توانند زیست بوم نوآوری در منطقه را تقویت و در رشد اقتصادی تاثیر بسیاری داشته باشند.

توسعه زیرساخت‌های فناوری جهت استفاده هر چه بیشتر فارغ‌التحصیلان و شرکت‌های دانش‌بنیان بسیار ضروری است. یکی از مهم‌ترین نیازهای شرکت‌های فناور، در اختیار داشتن فضای استقرار در پارک­ها به منظور استفاده از امکانات آن‌ها است.پارک علم وفناوری سیستان و بلوچستان تلاش نموده است با توسعه زیرساخت های فیزیکی و کارگاهی بتواند فضای استقرار و فضای مورد نیاز کارگاهی شرکت های و واحدهای فناور مستقر را تامین نماید.

مرکز خدمات کسب و کار:

تقریبا تمامی­ کسب و کارهای نوپا در شروع کار یا میانه راه، با مشکلات و چالش­هایی برخورد می­کنند که برای مواجه آنها نیاز به دریافت  مشاوره و راهنمایی دارند. استفاده از خدمات مشاوره­ای باعث می­شود بهره­وری و موفقیت در کسب و کار افزایش یابد. دریافت خدمات مشاوره­ای در شروع کار، باعث می‌شود مسیر پیش رو، روشن و قابل پیش­بینی باشد و مدیران شرکت بتوانند بهتر تصمیم­گیری کنند.

سرعت رشد فناوری و تکنولوژی بسیار زیاد است و اگر صاحبان کسب و کار نتوانند خود را با این سرعت تطبیق دهند، به طور حتم با شکست مواجه خواهند شد. وجود یک مشاور با تجربه در زمینه کسب و کار می­تواند با ارائه راهکارهای مفید و ارائه مشاوره در زمینه فناوری و تکنولوژی، کسب و کار را همگام با تکنولوژی جلو ببرد. ارائه خدمات مشاوره کسب و کار از جمله مشاوره بازاریابی، مالی و مالیاتی، مشاور حقوقی و ثبتی از جمله موثرترین خدمات حمایتی پارک علم و فناوری سیستان و بلوچستان در راستای تاثیرگذاری در فرایند نوآوری است.

صندوق پژوهش و فناوری و سرمایه گذاری جسورانه استان

کسب‌وکارهای فناورانه در طول مراحل مختلف چرخه عمر خود، به طیف متنوعی از منابع مالی نیاز دارند که از سرمایه‌های شخصی کارآفرینان تا کمک‌های مالی بلاعوض و سرمایه‌گذاری، تسهیلات کم‌بهره و سرمایه‌‌های خطرپذیر را دربر می‌گیرد. گرچه شاید تامین بخش قابل‌توجهی از منابع مالی کسب‌وکارهای دانش‌بنیان برعهده بخش خصوصی است، اما بررسی تجارب کشورهای موفق در زمینه نوآوری، نشان‌دهنده مداخله اثربخش نهادهای دولتی در تامین مالی مراحل مختلف توسعه فناوری به شمار می‌آید.این نهادها از ابزارهای متنوعی مانند گرنت‌ها، وام‌هایی با نرخ ترجیحی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر برای تامین مالی توسعه فناوری استفاده می‌کنند. صندوق نوآوری و شکوفایی خدمات مالی متنوعی را به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه کرده است. به همین جهت یکی از مهمترین اقدامات انجام شده توسط پارک پیگیری صندوق پژوهش و فناوری در استان بوده است که در مهرماه 1397 مورد تصویب کارگروه صندوق‌های پژوهش و فناوری قرار گرفت و اقدامات اولیه تاسیس آن در حال انجام است.

مراکز رشد و نوآوری :

مرکز رشد پارک علم و فناوری س و ب  با هدف حمایت از ایده‌های نوآورانه در زمینه تاسیس واحدهای نوآور و دانش بنیان با موضوعیت انرژی های تجدید پذیر، کشاورزی، منابع معدنی و طبیعی از جمله گیاهان دارویی  تاسیس شد. در حال حاضر بیش از 40 شرکت فناور تحت نظر پارک در حال فعالیت هستند.همچنین مرکز نوآوری صنایع خلاق نیز با هدف توسعه کسب و کارهای هنری و فرهنگی در استان فعالیت خود را از سال 97 شروع کرده و در حال حاضر 20 شرکت فعال در این حوزه مشغول فعالیت هستند.مراکز رشد دانشگاهی نیز در استان فعال بوده که هر کدام در زمینه سازی، بستر سازی و هدایت دانشجویان و فارغ‌التحصیلان به سمت بازار کسب و کارهای نوآوری محور فعالیت دارند.

آزمایشگاه‌های تخصصی

علاوه بر آزمایشگاه‌های مراکز علمی و دانشگاهی آزمایشگاه های تخصصی ای همچون آزمایشگاه کشت بافت با توجه به ظرفیت‌های بالای استان در این حوزه شکل گرفته که با فراهم نمودن بسترهای لازم در زمینه رفع نیازهای منطقه از ورود انواع مختلف گیاهی  و نهال درختی  از خارج کشور و معرفی این استان به عنوان مرجعی جهت تامین گونه­های گیاهی در داخل کشور، سهمی اثرگذار در اجرای توسعه شاخص های اقتصادی استان دارد.همچنین آزمایشگاه تخصصی اینترنت اشیا که در راستای شکل‌گیری کسب و کارهایی با عمر فناوری بالا تجهیز و راه اندازی شده است.

دپارتمان‌ها و استودیوهای حرفه‌ای فناوری‌های نرم

دپارتمان‌های طراحی و توسعه صنایع دستی و هنری، معماری و طراحی شهری، تولید محتوا و استودیوهای دوبله و صداگذاری، انیمیشن و بازی سازی، طراحی و گرافیک که دقیقا مصداق بارز اقتصاد بی وزن هستند ، با تامین 10 درصد تجهیزات فیزیکی اولیه،اضافه شدن 90درصدی فناوری وهنر انسانی به آنها تبدیل به یک کسب و کار سودده خواهند شد.

رویدادهای ترویجی آموزشی کسب و کار

رویدادهای متنوعی برای ترویج کارآفرینی در سطح استان برنامه ریزی شده است که می‌توان به برنامه ریزی و اجرای مواردی همچون رویدادهای 3 روزه شتاب و نوگام جهت تجربه راه اندازی کسب و کار به روش ناب، رویدادهای 1 روزه از ایده تا کسب و کار و ایده شو با هدف تقویت ایده پردازی کسب و کاری، رویدادهای دورهمی شبکه سازی همچون همپارکی، فن فیلم، استارت پنل و نظرگپ که برای تقویت اکوسیستم به شدت مورد نیاز است اشاره کرد.

پارک علم و فناوری و مراکز رشد و نوآوری وابسته به آن به عنوان بهترین مجریان استراتژی ها و برنامه های اقتصاد بی وزن می توانند جریان ساز جهش اقتصادی در استان سیستان و بلوچستان باشند